Trong các quan hệ dân sự, tình trạng chiếm giữ, sử dụng tài sản không đúng cam kết hoặc không trả tài sản sau khi hết thời hạn là vấn đề phổ biến. Khi việc thỏa thuận không mang lại kết quả, người bị xâm phạm quyền lợi có thể khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu giải quyết. Bài viết dưới đây cung cấp tư vấn khởi kiện đòi tài sản chi tiết, từ quy trình đến thủ tục cần thiết để bạn nắm rõ và chủ động bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Quyền đòi lại tài sản là gì?
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, không cá nhân, cơ quan, tổ chức nào có thể bị hạn chế hay tước đoạt trái phép về quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản. Điều 166 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định quyền đòi lại tài sản là việc chủ sở hữu, chủ thể quyền khác đối với tài sản có quyền đòi lại tài sản từ người chiếm hữu, người sử dụng hoặc được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật.
Khi nào cần khởi kiện đòi tài sản?
Bạn có thể tiến hành khởi kiện đòi tài sản trong các trường hợp phổ biến sau:
- Bị người khác chiếm giữ tài sản trái phép, không chịu hoàn trả dù đã có yêu cầu.
- Mượn tài sản nhưng đến hạn không trả, người giữ tài sản không có thiện chí giải quyết.
- Tranh chấp về quyền sở hữu tài sản sau khi cho mượn, gửi giữ, góp vốn, thuê mướn…
- Tài sản bị sử dụng sai mục đích hoặc chuyển nhượng trái phép, không theo thỏa thuận.
Đây là tranh chấp dân sự liên quan đến quyền sở hữu và sử dụng tài sản, do đó, người khởi kiện cần có bằng chứng rõ ràng để chứng minh quyền lợi bị xâm phạm.
Quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp đòi lại tài sản
Khi xảy ra tranh chấp liên quan đến tài sản, người bị xâm phạm quyền sở hữu có thể áp dụng nhiều phương thức để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình theo quy định pháp luật hiện hành. Bài viết tư vấn khởi kiện đòi tài sản dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ về các phương thức giải quyết tranh chấp, điều kiện khởi kiện, đối tượng và thời hiệu khởi kiện đòi lại tài sản theo Bộ luật Dân sự năm 2015.
Các phương thức giải quyết tranh chấp đòi lại tài sản
Theo pháp luật Việt Nam, tranh chấp liên quan đến tài sản có thể được giải quyết thông qua các phương thức sau:
- Thương lượng: Các bên tự thỏa thuận và giải quyết tranh chấp mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba.
- Hòa giải: Có sự tham gia của bên trung gian (hòa giải viên) nhằm giúp các bên đạt được thỏa thuận.
- Giải quyết bằng trọng tài: Áp dụng khi các bên có thỏa thuận trọng tài và đủ điều kiện theo luật định.
- Khởi kiện tại Tòa án: Phương án phổ biến và hiệu quả nhất nếu các phương thức trên không đạt kết quả.
Điều kiện để khởi kiện đòi lại tài sản
Việc khởi kiện đòi lại tài sản phải đáp ứng các điều kiện nhất định tùy từng trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, điều kiện bắt buộc trong mọi trường hợp là:
Người khởi kiện phải có đầy đủ năng lực hành vi tố tụng dân sự. Ngoài ra, một số điều kiện khác bao gồm:
1. Đối với động sản không phải đăng ký quyền sở hữu, chiếm hữu không hợp pháp:
- Tài sản bị chiếm hữu thông qua hợp đồng không có đền bù với người không có quyền định đoạt;
- Nếu hợp đồng có đền bù thì chủ sở hữu chỉ được đòi lại tài sản nếu tài sản bị mất, bị đánh cắp hoặc bị chiếm hữu trái ý chí của chủ sở hữu;
- Chủ sở hữu phải cung cấp bằng chứng xác thực chứng minh quyền sở hữu tài sản.
2. Trường hợp không được khởi kiện đòi lại tài sản:
- Khi người chiếm hữu ngay tình động sản không phải đăng ký quyền sở hữu, có đền bù, và được nhận từ người có quyền định đoạt tài sản hợp pháp.
3. Trường hợp được khởi kiện:
- Với tài sản là động sản phải đăng ký quyền sở hữu, dù bị chiếm hữu ngay tình, chủ sở hữu vẫn có quyền khởi kiện đòi lại tài sản.
Đối tượng của khởi kiện đòi lại tài sản
Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự năm 2015, tài sản bao gồm: Vật, tiền, giấy tờ có giá, quyền tài sản.
Tuy nhiên, không phải tất cả đều là đối tượng khởi kiện đòi lại tài sản. Cụ thể:
- Vật: Phải là vật tồn tại thực tế. Nếu vật đã tiêu hủy hoặc không còn thì không thể khởi kiện.
- Tiền: Có thể khởi kiện nếu chứng minh được số seri cụ thể và chiếm hữu không hợp pháp.
- Giấy tờ có giá: Là loại tài sản hữu hình, được pháp luật công nhận là đối tượng có thể đòi lại.
- Quyền tài sản: Chỉ được đòi lại nếu bị xâm phạm bất hợp pháp và có căn cứ chứng minh rõ ràng.
Thời hiệu khởi kiện đòi lại tài sản
Theo Điều 155 Bộ luật Dân sự năm 2015, thời hiệu khởi kiện không áp dụng đối với các tranh chấp về:
- Quyền sở hữu tài sản;
- Yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu tài sản.
Do đó, người khởi kiện có thể thực hiện quyền đòi lại tài sản bất cứ lúc nào, trừ trường hợp người chiếm hữu đã xác lập quyền sở hữu tài sản theo thời hiệu (ví dụ: chiếm hữu liên tục, công khai và ngay tình trong một thời gian nhất định theo quy định pháp luật).
Quy trình khởi kiện đòi tài sản
Hồ sơ khởi kiện đòi lại tài sản
Để khởi kiện, người có quyền lợi bị xâm phạm cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ sau:
- Giấy tờ chứng minh nhân thân: Căn cước công dân, sổ hộ khẩu (bản sao công chứng);
- Tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền sở hữu tài sản: hóa đơn, hợp đồng, giấy tờ bàn giao, biên bản thỏa thuận, tin nhắn, email, hình ảnh, video ghi nhận hành vi chiếm giữ hoặc sử dụng trái phép;
- Chứng cứ vi phạm: Tài liệu chứng minh bên bị kiện vi phạm nghĩa vụ hoặc cam kết hoàn trả tài sản;
- Đơn khởi kiện theo mẫu (theo Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015);
- Biên lai nộp tạm ứng án phí theo quy định;
- Bản sao các tài liệu nộp kèm đơn khởi kiện.
Lưu ý: Nếu tài liệu là văn bản nước ngoài thì bắt buộc phải dịch sang tiếng Việt có chứng thực và kèm theo bản gốc. Bản sao phải được công chứng hoặc chứng thực hợp pháp.
Quy trình khởi kiện đòi lại tài sản
Dưới đây là trình tự các bước giải quyết vụ án đòi tài sản tại Tòa án theo đúng quy định pháp luật:
Bước 1: Gửi đơn khởi kiện đến Tòa án
Theo khoản 1 Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, người khởi kiện gửi đơn và hồ sơ đến Tòa án có thẩm quyền bằng các hình thức sau:
- Nộp trực tiếp tại Tòa án;
- Gửi qua bưu điện;
- Gửi trực tuyến qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có).
Lưu ý: Đơn khởi kiện cần đúng mẫu và nội dung theo quy định tại Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, bao gồm thông tin người khởi kiện, người bị kiện, nội dung yêu cầu, căn cứ pháp lý, chữ ký…
Bước 2: Xử lý đơn khởi kiện
Trong 3 ngày làm việc, Chánh án phân công Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện. Trong 5 ngày tiếp theo, Thẩm phán sẽ:
- Yêu cầu sửa đổi, bổ sung hồ sơ (nếu cần);
- Thụ lý vụ án (theo thủ tục thông thường hoặc rút gọn nếu đủ điều kiện);
- Chuyển đơn cho Tòa có thẩm quyền (nếu không thuộc thẩm quyền);
- Trả lại đơn nếu vụ việc không đủ điều kiện khởi kiện.
- Sau khi xem xét đơn và nếu hợp lệ, Tòa án thông báo cho người khởi kiện nộp tạm ứng án phí. Khi có biên lai nộp án phí, Tòa án sẽ ra thông báo thụ lý vụ án và gửi thông báo cho các bên liên quan và Viện kiểm sát cùng cấp.
Bước 3: Giai đoạn giải quyết vụ án
Sau khi thụ lý vụ án:
- Các đương sự có 15 ngày để nộp văn bản trình bày ý kiến về nội dung khởi kiện.
- Tòa án tiến hành hòa giải theo quy định.
- Trường hợp không hòa giải thành công, Tòa sẽ ban hành quyết định đưa vụ án ra xét xử.
Tư vấn khởi kiện đòi tài sản là công việc đòi hỏi sự am hiểu pháp luật và khả năng phân tích tình huống. Việc hành động đúng lúc, đúng luật sẽ giúp bạn nhanh chóng đòi lại quyền lợi, hạn chế rủi ro phát sinh.
>>> Có thể bạn sẽ quan tâm: Chi tiết về mẫu thỏa thuận tiền hôn nhân về tài sản
