Trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm được loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
1. Cơ sở pháp lý về điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
Theo khoản 2 Điều 4 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022, kinh doanh bảo hiểm là hoạt động mà doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận rủi ro từ người được bảo hiểm trên cơ sở bên mua bảo hiểm đóng phí. Khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ bồi thường theo thỏa thuận trong hợp đồng. Như vậy, bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc bù đắp tổn thất, giúp người tham gia bảo hiểm giảm thiểu rủi ro tài chính.
Tuy nhiên, không phải trong mọi trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm đều có trách nhiệm chi trả. Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm quy định rõ các trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm không phải bồi thường, nhằm bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp, ngăn chặn gian lận bảo hiểm và đảm bảo mức phí hợp lý cho người tham gia bảo hiểm.
2. Quy định của pháp luật về điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
Theo Điều 18 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022, hợp đồng bảo hiểm phải được lập thành văn bản và thường theo mẫu do doanh nghiệp bảo hiểm đưa ra. Trong đó, điều khoản loại trừ trách nhiệm là một nội dung quan trọng và bắt buộc phải có. Điều 19 của Luật này quy định:
- Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm quy định các trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm không phải bồi thường hoặc chi trả bảo hiểm.
- Nếu hợp đồng có điều khoản loại trừ trách nhiệm, doanh nghiệp bảo hiểm phải giải thích rõ ràng, đầy đủ và có bằng chứng xác nhận bên mua bảo hiểm đã hiểu rõ điều khoản này.
- Trường hợp sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan dẫn đến việc chậm thông báo sự kiện bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm không được viện dẫn điều khoản loại trừ để từ chối chi trả bảo hiểm.
3. Các trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
Trong thực tế, hợp đồng bảo hiểm thường là hợp đồng gia nhập, nghĩa là bên mua bảo hiểm có ít cơ hội đàm phán các điều khoản. Do đó, các doanh nghiệp bảo hiểm có thể mở rộng phạm vi loại trừ để hạn chế rủi ro chi trả. Một số trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm phổ biến bao gồm:
- Tổn thất do hành vi cố ý của bên mua bảo hiểm hoặc người được bảo hiểm: Nếu người tham gia bảo hiểm cố tình gây thiệt hại để trục lợi bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm có quyền từ chối bồi thường.
- Rủi ro mang tính chất đặc biệt nghiêm trọng: Như chiến tranh, bạo loạn, khủng bố hoặc các sự kiện thiên tai nghiêm trọng ngoài tầm kiểm soát.
- Vi phạm các điều kiện an toàn hoặc quy định pháp luật: Nếu người tham gia bảo hiểm không tuân thủ các quy định về an toàn lao động, giao thông hoặc phòng cháy chữa cháy, doanh nghiệp bảo hiểm có thể không chi trả.
- Các trường hợp loại trừ đặc biệt theo quy định của hợp đồng: Một số loại hình bảo hiểm có quy định riêng về các trường hợp không được bồi thường, ví dụ như bảo hiểm nhân thọ không chi trả nếu người được bảo hiểm tử vong do tự tử trong thời gian loại trừ.
4. Trường hợp không áp dụng điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
Khoản 3 Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 có một số quy định bảo vệ bên mua bảo hiểm, nhằm đảm bảo quyền lợi khi có các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến việc thông báo sự kiện bảo hiểm. Đặc biệt, Luật mới đã bỏ quy định “không áp dụng điều khoản loại trừ trách nhiệm khi bên mua bảo hiểm vi phạm pháp luật do vô ý”. Điều này giúp cân bằng lợi ích giữa doanh nghiệp bảo hiểm và người tham gia, tránh việc người mua bảo hiểm lơ là trách nhiệm nhưng vẫn được bồi thường.
Ngoài ra, Điều 40 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định cụ thể các trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm không phải chi trả, nhằm ngăn chặn trục lợi bảo hiểm. Ví dụ, điểm d khoản 1 Điều 40 quy định doanh nghiệp bảo hiểm không chi trả khi bên được bảo hiểm “chết do bị thi hành án tử hình”, vì đây là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
5. Kết luận
Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm là một nội dung quan trọng trong hợp đồng bảo hiểm, giúp bảo vệ doanh nghiệp bảo hiểm khỏi những rủi ro không thể kiểm soát, ngăn chặn gian lận bảo hiểm và duy trì mức phí hợp lý. Tuy nhiên, người tham gia bảo hiểm cũng cần hiểu rõ các điều khoản loại trừ để đảm bảo quyền lợi của mình. Để tránh tranh chấp, khi giao kết hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm cần yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm giải thích rõ các điều khoản này, đồng thời cân nhắc mua thêm các gói bảo hiểm bổ sung nếu cần thiết.
