Thi hành án dân sự là bước quan trọng nhằm hiện thực hóa quyền và lợi ích hợp pháp đã được công nhận trong bản án, quyết định của Tòa án. Tuy nhiên, không ít người dân và doanh nghiệp vẫn lúng túng khi bắt đầu thủ tục yêu cầu thi hành án. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chi tiết và dễ hiểu về trình tự thủ tục, đối tượng, thời hiệu, cũng như các vướng mắc thường gặp và giải pháp xử lý – giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình theo đúng quy định pháp luật.
Quy định về trình tự thủ tục thi hành án dân sự
Theo Luật Thi hành án dân sự hiện hành, trình tự thủ tục thi hành án dân sự được thực hiện qua các bước sau:
Bước 1: Nộp đơn yêu cầu thi hành án
Người được thi hành án hoặc người phải thi hành án có quyền làm đơn yêu cầu thi hành án trong thời hạn 5 năm kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật. Đơn có thể nộp trực tiếp tại cơ quan thi hành án dân sự, gửi qua bưu điện hoặc trình bày miệng để cán bộ lập biên bản.
Nội dung đơn bao gồm: thông tin người yêu cầu, người phải thi hành, nội dung bản án, yêu cầu cụ thể, thông tin về tài sản (nếu có) và chữ ký người làm đơn.
Bước 2: Ra quyết định thi hành án
Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được đơn hợp lệ, Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự sẽ ra quyết định thi hành án. Quyết định này được gửi đến các bên liên quan và Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp.
Có hai hình thức thi hành:
- Thi hành án theo yêu cầu.
- Thi hành án chủ động (trong các trường hợp cơ quan nhà nước yêu cầu hoặc xử lý các khoản phạt, phí).
Bước 3: Thông báo và xác minh điều kiện thi hành án
Sau khi có quyết định thi hành án, chấp hành viên được phân công sẽ thông báo bằng văn bản cho người phải thi hành án và tiến hành xác minh điều kiện thi hành án như: tình trạng tài sản, thu nhập, nơi cư trú, tình trạng hôn nhân, v.v.
Nếu người phải thi hành án tự nguyện thi hành, quá trình sẽ kết thúc nhanh chóng. Nếu không, cơ quan thi hành án sẽ áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo luật định.
Bước 4: Áp dụng biện pháp cưỡng chế (nếu cần)
Nếu người phải thi hành án không tự nguyện, chấp hành viên sẽ thực hiện các biện pháp cưỡng chế như:
- Kê biên, xử lý tài sản.
- Trừ vào thu nhập.
- Phong tỏa tài khoản ngân hàng.
- Yêu cầu kê khai tài sản, hoặc phối hợp với cơ quan chức năng để cưỡng chế.
Mọi biện pháp cưỡng chế phải tuân thủ đúng quy trình, được thông báo và niêm yết công khai.
Bước 5: Kết thúc thi hành án
Sau khi nghĩa vụ thi hành án được hoàn tất (tự nguyện hoặc cưỡng chế), cơ quan thi hành án sẽ ra quyết định kết thúc thi hành án và thông báo cho các bên liên quan. Nếu nghĩa vụ không thể thi hành do không có tài sản, cơ quan có thể ra quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ thi hành án.
>>> Xem thêm: Mẫu Đơn Khởi Kiện Dân Sự Mới Nhất 2025
Đối tượng được yêu cầu thi hành án dân sự
Theo quy định tại Điều 7 và Điều 30 Luật Thi hành án dân sự 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014), những đối tượng sau đây có quyền yêu cầu thi hành án dân sự:
- Người được thi hành án
Là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền lợi được xác định trong bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án, trọng tài thương mại hoặc cơ quan có thẩm quyền khác. Đây là đối tượng chính có quyền gửi yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành phần nghĩa vụ có lợi cho mình.
- Người phải thi hành án
Mặc dù là người có nghĩa vụ thực hiện bản án, nhưng họ cũng có quyền chủ động yêu cầu thi hành án để hoàn thành nghĩa vụ theo bản án hoặc quyết định, nhằm tránh bị cưỡng chế thi hành.
- Người đại diện hợp pháp
Trường hợp người được thi hành án hoặc người phải thi hành án là người mất năng lực hành vi dân sự, người chưa thành niên hoặc không thể trực tiếp thực hiện quyền, thì người đại diện hợp pháp (theo ủy quyền, theo pháp luật hoặc theo quy định đặc biệt) có thể đứng ra yêu cầu thi hành án thay mặt.
Việc xác định đúng đối tượng có quyền yêu cầu thi hành án là yếu tố quan trọng để đảm bảo quy trình được tiếp nhận và xử lý đúng quy định. Nếu hồ sơ do người không có quyền yêu cầu nộp, cơ quan thi hành án có thể từ chối thụ lý.
Thủ tục yêu cầu được thi hành án dân sự
Quyền yêu cầu thi hành án dân sự là một trong những quyền cơ bản của người được thi hành án, nhằm đảm bảo bản án, quyết định của Tòa án được thực hiện trên thực tế. Để việc thi hành diễn ra đúng pháp luật, người dân cần nắm rõ các bước thủ tục sau:
Chuẩn bị hồ sơ yêu cầu thi hành án
Người yêu cầu cần chuẩn bị đầy đủ các tài liệu sau:
- Đơn yêu cầu thi hành án (có thể viết tay hoặc theo mẫu).
- Bản sao có chứng thực bản án, quyết định cần thi hành.
- Bản sao giấy tờ tùy thân (CMND/CCCD/hộ chiếu).
- Thông tin tài sản hoặc điều kiện thi hành án của người phải thi hành (nếu có).
Đơn yêu cầu cần ghi rõ tên, địa chỉ của người yêu cầu; nội dung yêu cầu thi hành án; tên, địa chỉ của người phải thi hành án; thông tin về tài sản thi hành; ngày tháng năm lập đơn và chữ ký hợp lệ.
Cách thức nộp đơn yêu cầu
Người có quyền yêu cầu có thể nộp đơn theo một trong các hình thức sau:
- Trực tiếp nộp tại cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền.
- Gửi đơn qua bưu điện.
- Trình bày miệng tại cơ quan thi hành án (cán bộ tiếp nhận sẽ lập biên bản ghi nhận).
Việc nộp đơn đúng cách và đầy đủ nội dung sẽ giúp cơ quan thi hành án tiếp nhận và xử lý nhanh chóng, tránh bị trả lại hồ sơ do thiếu thông tin.
Thời hạn yêu cầu thi hành án
Thời hiệu yêu cầu thi hành án là 5 năm kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật. Trường hợp bản án có xác định thời điểm thực hiện nghĩa vụ, thời hiệu sẽ tính từ ngày nghĩa vụ đến hạn.
Trường hợp bất khả kháng hoặc có trở ngại khách quan khiến người được thi hành án không thể yêu cầu đúng thời hạn, họ có thể đề nghị cơ quan thi hành án xem xét chấp nhận yêu cầu quá hạn theo quy định.
Trình tự tiếp nhận và ra quyết định thi hành án
Sau khi nhận hồ sơ hợp lệ, trong vòng 5 ngày làm việc, Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự sẽ ra quyết định thi hành án. Quyết định được gửi cho người yêu cầu, người phải thi hành án và Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp để giám sát.
Chấp hành viên sẽ được phân công để tổ chức thi hành, bao gồm: thông báo, xác minh điều kiện thi hành, thỏa thuận tự nguyện hoặc tiến hành cưỡng chế nếu cần.
Những khó khăn trong việc yêu cầu thi hành án dân sự
Mặc dù pháp luật đã quy định đầy đủ về trình tự và thủ tục thi hành án dân sự, nhưng trên thực tế, người yêu cầu thi hành án vẫn gặp phải nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện quyền của mình. Những vướng mắc phổ biến nhất bao gồm:
Người phải thi hành án không có tài sản hoặc không rõ nơi cư trú
Một trong những khó khăn lớn nhất là người phải thi hành án không có điều kiện thi hành hoặc cố tình che giấu, tẩu tán tài sản. Nhiều trường hợp, người này không có thu nhập ổn định, không có tài sản đứng tên, hoặc đã bán, chuyển nhượng tài sản trước khi thi hành án. Điều này khiến cơ quan thi hành án không thể áp dụng biện pháp cưỡng chế hiệu quả.
Hành vi trốn tránh, đối phó với cơ quan thi hành án
Không ít trường hợp người phải thi hành án cố tình kéo dài thời gian, không hợp tác hoặc thậm chí rời khỏi địa phương. Một số còn sử dụng biện pháp chuyển nhượng tài sản cho người thân, làm giả hợp đồng để tránh kê biên, gây khó khăn cho quá trình thi hành.
Thiếu sự phối hợp từ các cơ quan, tổ chức liên quan
Thi hành án dân sự đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan như ngân hàng, văn phòng đăng ký đất đai, chính quyền địa phương… Tuy nhiên, trên thực tế, sự phối hợp này còn thiếu chủ động, gây ảnh hưởng đến tốc độ xác minh và xử lý tài sản thi hành án.
Tranh chấp tài sản bị kê biên
Nhiều tài sản bị kê biên để thi hành án lại phát sinh tranh chấp về quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng. Khi có tranh chấp, việc thi hành phải tạm hoãn cho đến khi có kết luận cuối cùng, làm kéo dài thời gian và ảnh hưởng đến quyền lợi của người được thi hành án.
Quy định pháp luật còn có điểm bất cập
Một số quy định trong Luật Thi hành án dân sự và văn bản hướng dẫn còn chưa cụ thể, gây khó khăn trong việc áp dụng thống nhất. Ngoài ra, việc xử lý một số tình huống thực tế chưa có hướng dẫn rõ ràng cũng khiến chấp hành viên lúng túng trong quá trình giải quyết.
Luật Sao Kim – Đồng hành cùng bạn trong mọi thủ tục thi hành án dân sự
Thi hành án dân sự không chỉ là giai đoạn cuối cùng của quá trình tố tụng mà còn là bước quyết định đến việc người được thi hành có thực sự nhận lại được quyền lợi theo phán quyết của Tòa án hay không. Tuy nhiên, trên thực tế, thủ tục thi hành án thường gặp nhiều trở ngại do thiếu thông tin, khó xác định tài sản hoặc sự không hợp tác từ bên phải thi hành.
Với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm, Luật Sao Kim cam kết hỗ trợ khách hàng từ việc tư vấn thủ tục, soạn đơn, chuẩn bị hồ sơ đến đại diện làm việc với cơ quan thi hành án và bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong suốt quá trình. Chúng tôi luôn lấy sự minh bạch, hiệu quả và tận tâm làm nguyên tắc hoạt động.
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình, đối tượng và những lưu ý quan trọng khi yêu cầu thi hành án dân sự. Nếu bạn đang gặp khó khăn hoặc cần hỗ trợ pháp lý, hãy liên hệ ngay với Luật Sao Kim qua hotline 0913563994 để được tư vấn cụ thể và đồng hành trên hành trình bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
>> Có thể bạn quan tâm: Nộp đơn khởi kiện ở đâu và những lưu ý khi làm hồ sơ khởi kiện
