Tội phạm là gì? Phân loại tội phạm theo quy định pháp luật
1. Khái niệm tội phạm
Theo quy định tại khoản 1 Điều 8 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), tội phạm được hiểu là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong Bộ luật Hình sự, do cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý. Những hành vi này xâm phạm các lĩnh vực quan trọng như độc lập, chủ quyền, chế độ chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội, quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức và các lĩnh vực khác mà pháp luật quy định phải bị xử lý hình sự.
Như vậy, có thể hiểu đơn giản tội phạm là hành vi vi phạm pháp luật hình sự, có mức độ nguy hiểm cao, có yếu tố lỗi và phải chịu chế tài hình sự.
Tính nguy hiểm của tội phạm được đánh giá dựa trên các tiêu chí sau:
- Tính chất quan hệ xã hội bị xâm hại;
- Hậu quả do hành vi phạm tội gây ra;
- Tính chất và mức độ lỗi của người thực hiện;
- Động cơ và mục đích phạm tội.
Những hành vi vi phạm có dấu hiệu của tội phạm nhưng chưa đạt mức độ nguy hiểm đáng kể thì không bị coi là tội phạm mà có thể bị xử lý bằng các biện pháp hành chính hoặc dân sự.
2. Phân loại tội phạm
Dựa vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội, Bộ luật Hình sự 2015 chia tội phạm thành 04 loại:
| STT | Loại tội phạm | Mức độ nguy hiểm | Khung hình phạt cao nhất |
|---|---|---|---|
| 1 | Tội phạm ít nghiêm trọng | Mức độ nguy hiểm không lớn | Phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm |
| 2 | Tội phạm nghiêm trọng | Mức độ nguy hiểm lớn | Phạt tù từ trên 03 năm đến 07 năm |
| 3 | Tội phạm rất nghiêm trọng | Mức độ nguy hiểm rất lớn | Phạt tù từ trên 07 năm đến 15 năm |
| 4 | Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng | Mức độ nguy hiểm đặc biệt lớn | Phạt tù từ trên 15 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình |
3. Phân biệt tội phạm và vi phạm hành chính
Tội phạm và vi phạm hành chính đều là hành vi vi phạm pháp luật, nhưng có những điểm khác biệt rõ rệt về tính chất, hậu quả và chế tài xử lý.
| Tiêu chí | Tội phạm | Vi phạm hành chính |
| Chủ thể | Cá nhân (từ 14 tuổi trở lên) và pháp nhân thương mại | Cá nhân, tổ chức (bao gồm cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, đơn vị kinh tế) |
| Khách thể bị xâm phạm | Các quan hệ xã hội được bảo vệ bởi pháp luật hình sự như tính mạng, sức khỏe, tài sản, nhân phẩm… | Các quan hệ xã hội được pháp luật hành chính bảo vệ, như an ninh trật tự, an toàn giao thông… |
| Mặt chủ quan | Lỗi cố ý trực tiếp, lỗi cố ý gián tiếp, lỗi vô ý do cẩu thả hoặc lỗi vô ý do quá tự tin | Lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý |
| Mặt khách quan | Hành vi có mức độ nguy hiểm đáng kể cho xã hội | Hành vi có mức độ nguy hiểm thấp hơn |
| Chế tài xử lý | Chế tài hình sự: phạt tiền, phạt tù, tử hình… | Chế tài hành chính: phạt tiền, cảnh cáo… |
| Thủ tục xử lý | Do Tòa án xét xử theo quy trình tố tụng hình sự | Do cơ quan có thẩm quyền xử phạt hành chính |
Như vậy, việc phân loại và nhận diện tội phạm có ý nghĩa quan trọng trong công tác phòng chống, xử lý vi phạm pháp luật, đảm bảo an toàn xã hội và trật tự công cộng.
