Quy định pháp luật mới nhất về giải quyết tranh chấp quyền nuôi con khi ly hôn
1. Cơ sở pháp lý và nguyên tắc chung
Tranh chấp quyền nuôi con khi ly hôn là một trong những vấn đề quan trọng và nhạy cảm trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Theo quy định tại Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, khi giải quyết tranh chấp quyền nuôi con, Tòa án sẽ xem xét quyền lợi về mọi mặt của con, bao gồm điều kiện vật chất, tinh thần, sự ổn định trong cuộc sống và giáo dục của con.
Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP đã có những hướng dẫn chi tiết hơn về việc xác định quyền nuôi con, đảm bảo quyền lợi tối đa của trẻ em trong quá trình giải quyết tranh chấp ly hôn.
2. Các tiêu chí xem xét quyền lợi của con
Theo Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP, Tòa án khi giải quyết tranh chấp quyền nuôi con cần đánh giá khách quan, toàn diện các tiêu chí sau:
- Điều kiện, khả năng của cha, mẹ trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, bao gồm cả khả năng bảo vệ con khỏi bị xâm hại hoặc bóc lột.
- Quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi và duy trì quan hệ với người cha/mẹ không trực tiếp nuôi dưỡng.
- Sự gắn bó, thân thiết của con với cha, mẹ và mức độ quan tâm, chăm sóc của mỗi bên đối với con.
- Bảo đảm sự ổn định, hạn chế sự xáo trộn môi trường sống và giáo dục của con.
- Nguyện vọng của con được sống cùng anh, chị, em ruột (nếu có) để bảo đảm tâm lý và tình cảm ổn định.
- Nguyện vọng của con được sống chung với cha hoặc mẹ, đặc biệt đối với trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên.
3. Quy định về lấy ý kiến của con
Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 và khoản 3 Điều 208 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 yêu cầu Tòa án phải lấy ý kiến của con từ đủ 07 tuổi trở lên. Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP bổ sung các nguyên tắc khi lấy ý kiến như sau:
- Bảo đảm sự thân thiện, phù hợp với tâm lý, độ tuổi và mức độ trưởng thành của con.
- Không lấy ý kiến trước mặt cha mẹ để tránh gây áp lực tâm lý.
- Không ép buộc, không gây căng thẳng cho con khi bày tỏ ý kiến.
4. Trường hợp người mẹ không đủ điều kiện nuôi con
Mặc dù pháp luật ưu tiên giao con dưới 36 tháng tuổi cho mẹ nuôi, nhưng nếu người mẹ không đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì Tòa án có thể xem xét giao con cho cha. Cụ thể, Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP quy định các trường hợp người mẹ không đủ điều kiện gồm:
- Người mẹ mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh nặng khác khiến không thể tự chăm sóc bản thân hoặc nuôi con.
- Ví dụ: Nếu người mẹ bị đột quỵ và liệt nửa người, không thể đi lại, thì Tòa án có thể không giao con dưới 36 tháng tuổi cho mẹ nuôi.
- Người mẹ có thu nhập thấp hơn 1/2 tháng lương tối thiểu vùng tại nơi cư trú và không có tài sản nào khác để đảm bảo việc nuôi con.
- Người mẹ không có điều kiện về thời gian tối thiểu để chăm sóc con, ví dụ như làm việc xa, không thể trực tiếp chăm sóc hàng ngày.
5. Nguyên tắc quyết định quyền nuôi con
Trong trường hợp cả cha và mẹ đều không đáp ứng tốt các điều kiện chăm sóc con, Tòa án sẽ xem xét bên nào có điều kiện tốt hơn theo các tiêu chí nêu trên để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con. Nếu điều kiện nuôi con của người cha không tốt hơn người mẹ, Tòa án sẽ giao con cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng.
