1. Điểm giống nhau giữa hai tội danh
Tội cướp tài sản (Điều 168 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017) và tội công nhiên chiếm đoạt tài sản (Điều 172 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017) đều là các tội xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của cá nhân, tổ chức. Mục đích của cả hai hành vi là chiếm đoạt tài sản trái pháp luật. Người phạm tội đều thực hiện hành vi với lỗi cố ý trực tiếp, nghĩa là họ nhận thức rõ hành vi là sai trái, vi phạm pháp luật nhưng vẫn cố tình thực hiện nhằm đạt được mục đích chiếm đoạt. Về hậu quả pháp lý, cả hai tội đều có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự và nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho người bị hại.
2. Sự khác nhau giữa hai tội danh
2.1. Về hành vi phạm tội
– Tội cướp tài sản: Hành vi chiếm đoạt được thực hiện bằng cách dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc thực hiện thủ đoạn làm người bị hại mất khả năng chống cự. Ví dụ như đánh, đâm, chém người bị hại để cướp tài sản; dọa giết để buộc giao tài sản; hoặc dùng thuốc mê, thuốc ngủ khiến nạn nhân bất tỉnh để chiếm đoạt.
– Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản: Hành vi chiếm đoạt được thực hiện một cách công khai, ngang nhiên trước mặt người bị hại hoặc người khác mà không dùng vũ lực, không đe dọa và không dùng thủ đoạn cưỡng ép nào. Ví dụ như ngang nhiên lấy đồ của người khác rồi bỏ đi mà không có hành vi ép buộc, đe dọa.
2.2. Về chủ thể của tội phạm
– Tội cướp tài sản: Chủ thể là người từ đủ 14 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự. Vì đây là tội đặc biệt nghiêm trọng nên áp dụng cả với người từ 14 đến dưới 16 tuổi nếu đủ điều kiện.
– Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản: Chủ thể phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên. Tội này không thuộc danh sách các tội đặc biệt nghiêm trọng có thể áp dụng cho người từ 14 tuổi.
2.3. Về mức độ nguy hiểm cho xã hội
– Tội cướp tài sản có tính chất nguy hiểm cao vì không chỉ xâm phạm tài sản mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe của người bị hại.
– Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản có mức độ nguy hiểm thấp hơn, vì hành vi không có yếu tố bạo lực hoặc đe dọa, tuy vẫn xâm phạm quyền sở hữu tài sản và thể hiện sự coi thường pháp luật.
2.4. Về khung hình phạt
– Tội cướp tài sản: Có nhiều khung hình phạt nghiêm khắc, từ 3 năm tù đến tù chung thân hoặc tử hình nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
– Tội công nhiên chiếm đoạt tài sản: Hình phạt nhẹ hơn, thường từ cải tạo không giam giữ đến tù có thời hạn tùy theo giá trị tài sản chiếm đoạt và tình tiết tăng nặng/giảm nhẹ.
3. Kết luận
Sự khác biệt cơ bản giữa tội cướp tài sản và tội công nhiên chiếm đoạt tài sản nằm ở phương thức thực hiện hành vi chiếm đoạt. Trong khi tội cướp tài sản có yếu tố vũ lực, đe dọa hoặc thủ đoạn cưỡng chế gây nguy hại đến thân thể người bị hại, thì tội công nhiên chiếm đoạt tài sản được thực hiện một cách công khai, không sử dụng bất kỳ hình thức cưỡng ép nào. Việc phân biệt chính xác hai tội danh này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử để áp dụng đúng tội danh, đúng khung hình phạt, đồng thời góp phần bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp của công dân, tổ chức và giữ gìn trật tự an toàn xã hội.
