Phân biệt hàng giả và hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ

Việc phân biệt giữa hàng giả và hàng hóa vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng và các chủ thể kinh doanh hợp pháp, đồng thời góp phần ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật. Bài viết này sẽ phân tích sự khác biệt giữa hai loại hàng hóa dựa trên phạm vi đối tượng và tính chất, mức độ xâm phạm.

1. Phạm vi đối tượng

Theo Điều 213 Luật SHTT, hàng hóa giả mạo về SHTT bao gồm:

• Hàng hóa giả mạo nhãn hiệu: Là hàng hóa hoặc bao bì của hàng hóa có gắn nhãn hiệu, dấu hiệu trùng hoặc khó phân biệt với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý được bảo hộ mà không được sự cho phép của chủ sở hữu.
• Hàng hóa sao chép lậu: Là các bản sao được sản xuất mà không có sự đồng ý của chủ thể quyền tác giả hoặc quyền liên quan.

Trong khi đó, hàng hóa xâm phạm quyền SHTT được quy định tại các Điều 7-14 Nghị định 105/2006/NĐ-CP, bao gồm tất cả các loại hàng hóa có chứa yếu tố xâm phạm đến quyền tác giả, quyền liên quan, sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, tên thương mại và giống cây trồng.

Sự khác biệt về phạm vi đối tượng:

• Đối tượng của hàng hóa giả mạo về SHTT hẹp hơn rất nhiều, chỉ bao gồm nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý và quyền tác giả, quyền liên quan.
• Đối tượng của hàng hóa xâm phạm quyền SHTT rộng hơn, bao gồm tất cả các đối tượng SHTT được pháp luật bảo hộ.

Lưu ý: Mọi hàng hóa giả mạo về SHTT đều có thể trở thành hàng hóa xâm phạm quyền SHTT, nhưng không phải hàng hóa xâm phạm quyền SHTT nào cũng là hàng hóa giả mạo.

2. Tính chất và mức độ xâm phạm

Cả hàng hóa giả mạo về SHTT và hàng hóa xâm phạm quyền SHTT đều là kết quả của hành vi vi phạm quyền SHTT. Tuy nhiên, tính chất và mức độ vi phạm của chúng có sự khác biệt đáng kể.

Mức độ lỗi của chủ thể:

• Hàng hóa giả mạo về SHTT: Lỗi của chủ thể luôn là lỗi cố ý. Người vi phạm nhận thức rõ rằng hành vi của mình là xâm phạm quyền SHTT của người khác nhưng vẫn cố tình thực hiện để trục lợi. Ví dụ: Một nhà sách cố ý in lậu sách của một trường đại học dù biết rõ bản quyền thuộc về trường.
• Hàng hóa xâm phạm quyền SHTT:Lỗi của chủ thể có thể là cố ý hoặc vô ý. Ví dụ: Một công ty sử dụng nhãn hiệu “Hapadol” mà tin rằng không vi phạm quyền của nhãn hiệu “Panadol”, nhưng thực tế lại gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Mức độ gây thiệt hại:

• Hàng giả mạo về SHTT thường gây thiệt hại nghiêm trọng hơn vì chủ thể cố ý làm giả nhãn hiệu, bao bì hoặc sản phẩm gắn liền với uy tín của nhãn hiệu thật, khiến người tiêu dùng nhầm lẫn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích của chủ thể quyền SHTT mà còn gây nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của người tiêu dùng. Ví dụ: Năm 2010, Cục Quản lý thị trường TP. Hồ Chí Minh phát hiện lô hàng giả mạo nhãn hiệu Ajinomoto không chỉ nhái toàn bộ nhãn hiệu và bao bì mà còn được sản xuất từ chất hóa học độc hại.
• Hàng hóa xâm phạm quyền SHTT: Do lỗi có thể là vô ý, nên mức độ thiệt hại thường thấp hơn.

3. Chế tài xử lý

Do tính chất và mức độ vi phạm khác nhau, pháp luật quy định các biện pháp xử lý đối với hai loại hàng hóa này cũng khác nhau:

• Hàng giả mạo về SHTT: Chủ thể vi phạm có thể bị xử lý hành chính, dân sự hoặc hình sự theo Điều 225 và Điều 226 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
• Hàng hóa xâm phạm quyền SHTT: Chủ yếu bị xử lý hành chính hoặc dân sự, ít khi bị xử lý hình sự.

4. Kết luận

Việc phân biệt giữa hàng giả và hàng vi phạm quyền SHTT không chỉ giúp cơ quan chức năng thực thi pháp luật hiệu quả mà còn góp phần bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và doanh nghiệp. Đồng thời, điều này nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quyền SHTT trong xã hội, từ đó ngăn chặn các hành vi vi phạm, bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh.