Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, Việt Nam ghi nhận những con số ấn tượng về mức độ kết nối và sử dụng công nghệ: tính đến năm 2024, cả nước có hơn 78 triệu người dùng Internet, 72,7 triệu người dùng mạng xã hội và hơn 200 triệu tài khoản thanh toán cá nhân. Sự phát triển này góp phần thúc đẩy kinh tế – xã hội nhưng đồng thời cũng tạo điều kiện cho tội phạm công nghệ cao lợi dụng không gian mạng để thực hiện hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản với thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp và khó lường. Dưới đây là một số đặc điểm chung nổi bật của loại tội phạm này:
1. Ngụy trang dưới danh nghĩa cơ quan nhà nước
Tội phạm thường giả danh cán bộ công an, thuế hoặc các cơ quan chức năng, gọi điện, nhắn tin yêu cầu người dân cập nhật thông tin cá nhân hoặc thực hiện các thủ tục hành chính thông qua các đường link giả mạo. Những phần mềm, trang web giả này có thể đánh cắp thông tin tài khoản ngân hàng, từ đó thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản mà người dùng không hề hay biết.
2. Lợi dụng tâm lý lo lắng, hoang mang để lừa đảo
Nhiều đối tượng lập các hội nhóm trên Facebook, giả mạo các cơ quan như Cục An ninh mạng hay văn phòng luật sư để đăng tải các video “cảnh báo lừa đảo”. Sau đó, họ quảng bá dịch vụ “hỗ trợ thu hồi tiền bị lừa”, “phong tỏa tài khoản lừa đảo” để tiếp tục dụ dỗ nạn nhân – những người vốn đã bị lừa trước đó – chuyển tiền lần nữa với hy vọng được hỗ trợ.
3. Tấn công uy tín, danh dự để tống tiền
Một thủ đoạn ngày càng phổ biến là thu thập thông tin, hình ảnh cá nhân (đặc biệt từ các tài khoản mạng xã hội công khai), sau đó chỉnh sửa, cắt ghép vào nội dung nhạy cảm để uy hiếp, đe dọa nạn nhân chuyển tiền. Các đối tượng nhắm vào những người có vị trí xã hội, địa vị cao để tạo áp lực và ép buộc họ phải làm theo yêu cầu.
4. Lợi dụng nhu cầu mua bán trực tuyến và sự kiện âm nhạc
Tội phạm thường xuyên xuất hiện trong các nhóm Facebook chuyên trao đổi vé sự kiện giải trí, âm nhạc. Chúng sử dụng tài khoản giả mạo, bán vé không tồn tại hoặc bán cùng một vé cho nhiều người, thậm chí giả mạo email xác nhận từ đơn vị tổ chức để chiếm đoạt tiền của người mua.
5. Hoạt động xuyên quốc gia, tổ chức chặt chẽ
Đặc điểm nguy hiểm nhất của loại tội phạm này là tính chất xuyên biên giới, có sự cấu kết giữa các đối tượng trong và ngoài nước. Chúng xây dựng các đường dây hoạt động tinh vi, tuyển người từ Việt Nam sang các nước như Lào, Campuchia, Myanmar để tham gia vào hoạt động lừa đảo. Nhiều đối tượng còn sử dụng pháp nhân tại Việt Nam để hợp pháp hóa hành vi của người nước ngoài, phục vụ cho các hệ thống lừa đảo trực tuyến có quy mô lớn.
Kết luận
Tội phạm sử dụng công nghệ cao để lừa đảo chiếm đoạt tài sản không chỉ gây tổn thất tài chính nặng nề cho người dân mà còn ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội, làm xói mòn niềm tin vào các dịch vụ công nghệ số. Trong bối cảnh số hóa diễn ra mạnh mẽ, việc nâng cao nhận thức, chủ động phòng ngừa, phát hiện và xử lý sớm các hành vi lừa đảo là vô cùng cấp thiết. Đồng thời, lực lượng Công an cần tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ, phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp và cả người dân để kịp thời ngăn chặn, triệt phá các ổ nhóm tội phạm công nghệ cao, góp phần bảo đảm an toàn không gian mạng quốc gia.
