1.Mở đầu
Vụ việc hai phạm nhân Trần Hoàng Khiêm và Bùi Văn Chúc trốn khỏi Trại giam Thanh Xuân ngày 7/6/2025 gây ra sự quan tâm lớn trong dư luận và đặt ra nhiều vấn đề pháp lý đáng chú ý. Sự việc không chỉ liên quan đến tội danh mới phát sinh – “Trốn khỏi nơi giam giữ” – mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết trong công tác quản lý trại giam, giám sát thi hành án hình sự và trách nhiệm của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Phân tích dưới đây sẽ làm rõ các khía cạnh pháp lý, trách nhiệm hình sự và những vấn đề pháp luật đặt ra từ vụ việc.
- Hành vi trốn khỏi nơi giam giữ: Cấu thành và trách nhiệm hình sự
2.1. Hành vi phạm tội
Theo thông tin từ cơ quan chức năng, hai phạm nhân đã lợi dụng điều kiện thời tiết xấu (trời mưa), công trình giam giữ xuống cấp, tiến hành đục tường buồng giam, vượt rào và bỏ trốn khỏi nơi giam giữ. Đây là hành vi có chủ ý, có sự chuẩn bị và phối hợp.
Hành vi này có dấu hiệu đầy đủ cấu thành tội “Trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải,đang bị xét xử” được quy định tại Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017):
Điều 386. Tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải,đang bị xét xử.
- Người nào đang bị tạm giữ, tạm giam, áp giải, xét xử hoặc chấp hành án phạt tù mà bỏ trốn, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
- a) Có tổ chức;
- b) Dùng vũ lực đối với người canh gác hoặc người áp giải.
Dấu hiệu pháp lý của tội này là:
Khách thể: Tội phạm này xâm hoạt hoạt động tư pháp.
Chủ thể: Chủ thể của tội này là người đang bị tạm giữ, tạm giam.
Mặt khách quan: Mặt khách quan của tội phạm này được thể hiện qua hành vi của người đang bị giam, giữ đã dùng mọi thủ đoạn để thoát khỏi sự quản lý của người canh gác. Các thủ đoạn được thực hiện có thể là: lợi dụng sự sơ hở của người canh gác, quản lý rồi lén lút trốn khỏi nơi giam, giữ.
Người bị giam, giữ, là người đang bị tạm giam, tạm giữ hoặc đang bị giam để chấp hành hình phạt ở các trại giam, trại lao động, cải tạo, đang có mặt tại nơi mở phiên tòa xét xử vụ án hình sự.
Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện tội phạm này với lỗi cố ý.
Hình phạt tù cao nhất áp dụng đối với tội dành này là 10 năm.
Cả Trần Hoàng Khiêm và Bùi Văn Chúc đều là người đang chấp hành án tù có thời hạn, và hành vi của họ mang tính tổ chức (hành động cùng nhau, phân công vai trò), có sự phá hoại tài sản công (khoét tường trại giam). Do đó, có căn cứ để có thể khởi tố theo Khoản 2, Điều 386, với tình tiết tăng nặng là tái phạm (đối với Khiêm).
2.2. Tình tiết tăng nặng và tái phạm nguy hiểm
Phạm nhân Trần Hoàng Khiêm “là phạm nhân nguy hiểm thuộc diện hình sự, phạm nhiều tội như: Chống người thi hành công vụ; Bắt giữ người trái pháp luật; Cố ý gây thương tích; Cướp giật tài sản; Cướp tài sản; Trốn khỏi nơi giam giữ “ (trích Vietnamnet ngày 10/6/2025). Các hành vi phạm tội của Khiêm đều là những tội xâm phạm nghiêm trọng đến trật tự xã hội và an toàn cá nhân cho thấy mức độ nguy hiểm cao đối với xã hội của phạm nhân này và đó cũng là căn cứ có thể bị xem xét tình tiết tăng nặng trong quá trình giải quyết vụ án.
- Trách nhiệm của trại giam và cán bộ quản lý
Việc để xảy ra vụ bỏ trốn phản ánh dấu hiệu có lỗ hổng trong công tác giám sát, bảo trì cơ sở vật chất và trách nhiệm của cán bộ trại giam. Cần xác minh làm rõ:
Việc phát hiện chậm trễ có phải do thiếu tuần tra, kiểm tra thường xuyên hay không?
Trách nhiệm của các cán bộ trực tiếp quản lý buồng giam nơi hai phạm nhân trốn thoát?
Công trình xuống cấp có được báo cáo, khắc phục đúng quy định chưa?
Nếu có căn cứ cho thấy sự thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, cán bộ liên quan có thể bị xử lý hình sự theo Điều 376 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về tội thiếu trách nhiệm để người bị bắt, người bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù trốn
- Vai trò của người dân và cơ quan chức năng
Việc hai phạm nhân bị bắt giữ chỉ sau chưa đầy một ngày cho thấy hiệu quả phối hợp giữa người dân và lực lượng công an. Người dân đã nhanh chóng báo tin khi thấy dấu hiệu nghi ngờ, trong khi lực lượng CSGT và Công an tỉnh Nghệ An phản ứng nhanh, tổ chức vây bắt đúng quy trình, đảm bảo an toàn.
Điều này thể hiện sự vận hành hiệu quả của hệ thống cảnh báo, đồng thời cho thấy vai trò quan trọng của nhân dân trong thực hiện phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”.
- Một số kiến nghị
Rà soát toàn bộ cơ sở giam giữ, đặc biệt là các công trình xuống cấp, tại các trại giam trên cả nước.
Tăng cường ứng dụng công nghệ giám sát, như camera, cảm biến rung, cảnh báo chuyển động tại các điểm tường, trần, hàng rào.
Nâng cao chất lượng cán bộ trại giam, cả về trình độ pháp luật, nghiệp vụ và đạo đức công vụ.
Cập nhật thường xuyên dữ liệu phạm nhân nguy hiểm cho các đơn vị nghiệp vụ và địa phương nhằm phản ứng nhanh khi có sự cố…
Luật Sao Kim.
