Sau khi ly hôn, quyền nuôi con là một trong những vấn đề quan trọng cần được giải quyết, nhằm đảm bảo quyền lợi và sự phát triển toàn diện của trẻ. Theo Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, cha mẹ dù không còn là vợ chồng nhưng vẫn có quyền và nghĩa vụ chăm sóc, giáo dục con cái khi chưa thành niên hoặc khi đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi sống bản thân.
1. Nguyên tắc xác định quyền nuôi con sau ly hôn
Việc xác định ai có quyền trực tiếp nuôi con sau ly hôn có thể được giải quyết theo hai cách:
- Thỏa thuận giữa cha mẹ: Vợ chồng có quyền thỏa thuận với nhau về việc ai sẽ trực tiếp nuôi con, cũng như các quyền và nghĩa vụ của mỗi bên sau ly hôn. Việc thỏa thuận này luôn được khuyến khích vì sẽ giúp tránh tranh chấp và tạo điều kiện tốt nhất cho con.
- Quyết định của Tòa án: Nếu không thể thỏa thuận, Tòa án sẽ xem xét và quyết định dựa trên nguyên tắc đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con, căn cứ vào điều kiện kinh tế, tinh thần, môi trường sống và mong muốn của trẻ (đối với trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên).
Theo quy định của pháp luật, việc giao quyền nuôi con phải đảm bảo rằng trẻ có môi trường sống ổn định và được chăm sóc, giáo dục tốt nhất sau khi cha mẹ ly hôn.
2. Quy định về độ tuổi của con khi xác định quyền nuôi dưỡng
Luật Hôn nhân và Gia đình quy định cụ thể về độ tuổi của con khi xác định quyền nuôi dưỡng:
- Trẻ dưới 36 tháng tuổi: Mặc định giao cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng, trừ khi mẹ không đủ điều kiện nuôi con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho con.
- Trẻ từ đủ 07 tuổi trở lên: Tòa án sẽ xem xét nguyện vọng của con trước khi quyết định ai là người trực tiếp nuôi dưỡng.
- Trẻ từ 36 tháng đến dưới 07 tuổi: Tòa án sẽ xem xét toàn diện các yếu tố về điều kiện kinh tế, tinh thần, môi trường sống để đưa ra quyết định phù hợp nhất với quyền lợi của trẻ.
3. Điều kiện giành quyền nuôi con sau ly hôn
Khi tranh chấp quyền nuôi con, cha hoặc mẹ muốn giành quyền nuôi con cần chứng minh mình có đủ điều kiện để đảm bảo cuộc sống tốt nhất cho trẻ. Các điều kiện này bao gồm:
a. Điều kiện về kinh tế (vật chất)
- Người trực tiếp nuôi con phải có công việc ổn định, thu nhập đủ để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, học tập và phát triển của con.
- Có nơi ở ổn định, đảm bảo điều kiện sống tốt cho trẻ.
- Có khả năng lo cho con một môi trường học tập, giáo dưỡng tốt, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tiêu cực như bạo lực gia đình, nợ nần kéo dài, hoặc tiếp xúc với các tệ nạn xã hội.
b. Điều kiện về tinh thần
- Có thời gian và khả năng trực tiếp chăm sóc, nuôi dạy con tốt nhất.
- Đảm bảo tình cảm, giáo dục, và các hoạt động vui chơi giải trí cho con.
- Tránh các hành vi bạo hành, lạm dụng hoặc để trẻ tiếp xúc với môi trường xấu.
- Tạo sự gắn kết giữa con với cha/mẹ, ông bà, và người thân hai bên để con phát triển tâm lý ổn định.
c. Nguyện vọng của con (nếu đủ 07 tuổi trở lên)
- Khi con từ đủ 07 tuổi trở lên, Tòa án sẽ xem xét ý kiến của con trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, nguyện vọng của con chỉ là một yếu tố tham khảo, không phải là yếu tố quyết định tuyệt đối.
4. Thay đổi quyền nuôi con sau ly hôn
Sau khi Tòa án đã quyết định quyền nuôi con, trong một số trường hợp, cha hoặc mẹ có thể yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con nếu có căn cứ chứng minh rằng người đang nuôi con không đủ điều kiện đảm bảo lợi ích tốt nhất cho trẻ. Những căn cứ có thể bao gồm:
- Cha/mẹ trực tiếp nuôi con có hành vi bạo hành, ngược đãi con.
- Người nuôi con bị mất năng lực hành vi dân sự, mắc bệnh nguy hiểm hoặc không còn đủ điều kiện tài chính để nuôi con.
- Con có nguyện vọng muốn thay đổi người nuôi dưỡng vì lý do chính đáng.
- Người đang nuôi con không tạo điều kiện để con phát triển về học tập, đạo đức hoặc có hành vi cản trở quyền thăm nom, chăm sóc của người còn lại.
5. Kết luận
Sau ly hôn, cả cha và mẹ đều có quyền và nghĩa vụ đối với con, bất kể ai là người trực tiếp nuôi dưỡng. Nếu hai bên không thể thỏa thuận về quyền nuôi con, Tòa án sẽ xem xét trên cơ sở quyền lợi tốt nhất của con để đưa ra quyết định. Trong mọi trường hợp, pháp luật luôn đặt lợi ích của trẻ lên hàng đầu, đảm bảo trẻ được sống trong môi trường ổn định, an toàn và có điều kiện phát triển tốt nhất dù cha mẹ không còn chung sống.
